Incoterms là gì?
Khái niệm
Incoterms là viết tắt của cụm từ tiếng Anh: International Commercial Terms (các điều kiện thương mại quốc tế).
Đây là một bộ các quy tắc thương mại được chuẩn hóa nhằm giải thích các điều kiện thương mại phổ biến nhất trong ngoại thương, do Phòng Thương mại Quốc tế (ICC - International Chamber of Commerce) ban hành. Phiên bản đầu tiên ra đời vào năm 1936 và kể từ đó, ICC đã liên tục cập nhật để phù hợp với sự thay đổi của thực tiễn vận tải toàn cầu.
Incoterms dùng để làm gì?
Có nhiều người lầm tưởng Incoterms được dùng để thay thế cho Hợp đồng ngoại thương (Sales Contract), nhưng thực tế nó là một phần bổ trợ cực kỳ quan trọng nhằm:
- Xác định trách nhiệm người bán - người mua: Ai là người thuê phương tiện vận tải? Ai thực hiện thủ tục thông quan xuất khẩu & nhập khẩu? Ai sẽ chịu trách nhiệm xếp dỡ hàng hóa?
- Quy định chuyển giao rủi ro: Đây được xem là điểm cốt lõi. Incoterms xác định chính xác thời điểm và địa điểm mà rủi ro về hư hỏng hoặc mất mát hàng hóa được chuyển từ người bán sang người mua
- Phân chia chi phí: Xác định bên nào phải trả cước phí vận chuyển, phí bảo hiểm, phí bến bãi, phí lưu kho và các chi phí phát sinh khác trên hành trình vận chuyển
- Hỗ trợ ký kết Hợp đồng mua bán: Bằng cách sử dụng các thuật ngữ viết tắt (như FOB, CIF), các bên có thể rút gọn hàng chục trang giải thích về nghĩa vụ giao hàng vào một vài ký tự, giảm thiểu sai sót do bất đồng ngôn ngữ hoặc văn hóa kinh doanh
Incoterms áp dụng khi nào?
Incoterms được áp dụng trong các hợp đồng mua bán hàng hóa, đặc biệt là trong giao dịch xuyên biên giới. Tuy nhiên, hiện nay các quy tắc này cũng được sử dụng rộng rãi trong thương mại nội địa để làm rõ trách nhiệm giao nhận.
Incoterms có bắt buộc không?
Một lưu ý quan trọng: Incoterms không phải là luật. Nó mang tính chất tùy chọn.
- Incoterms chỉ có giá trị pháp lý khi và chỉ khi các bên tham gia hợp đồng TỰ NGUYỆN dẫn chiếu nó vào trong văn bản hợp đồng
- Khi đã dẫn chiếu (ví dụ: "CIF Cat Lai Port, Incoterms 2020"), các bên bắt buộc phải tuân thủ các quy tắc đó như một phần của thỏa thuận ràng buộc
Incoterms trong xuất nhập khẩu và ngoại thương
Tầm quan trọng của Incoterms trong xuất nhập khẩu
Trong chuỗi cung ứng Logistics, Incoterms sẽ là "kim chỉ nam" cho mọi hoạt động:
- Ứng dụng trong giao nhận - Logistics: Đơn vị vận chuyển sẽ dựa vào điều kiện Incoterms để báo giá (Quotation) và xác định ai là người thanh toán cước phí
- Giảm tranh chấp thương mại: Vì những quy tắc đã được ICC giải thích cực kỳ chi tiết, khi xảy ra sự cố (ví dụ: hàng bị đổ vỡ trên biển), các bên chỉ cần đối chiếu với điều kiện đã chọn để biết ai là bên chịu trách nhiệm đền bù
Vai trò của Incoterms trong Hợp đồng ngoại thương
Việc đưa Incoterms vào Hợp đồng ngoại thương cần sự chính xác tuyệt đối:
- Cách ghi Incoterms trong hợp đồng: Cấu trúc chuẩn thường là:
[Điều kiện] + [Địa điểm quy định] + [Phiên bản Incoterms]
- Ví dụ sai: FOB Việt Nam (quá chung chung)
- Ví dụ đúng: FOB Cat Lai Port, Ho Chi Minh City, Viet Nam, Incoterms 2020
- Lưu ý về địa điểm giao hàng: Địa điểm càng chi tiết càng tốt (Số kho, tên cảng, tên bến). Nếu ghi quá mơ hồ, người bán có quyền chọn địa điểm thuận lợi nhất cho họ nhưng có thể gây khó khăn cho người mua
- Phiên bản sử dụng: Bạn có thể dùng Incoterms 2010 hoặc 2020 tùy chọn, nhưng phải ghi rõ năm phiên bản trong Hợp đồng để tránh nhầm lẫn về các thay đổi quy tắc
Các phiên bản Incoterms qua từng giai đoạn
Mỗi 10 năm, ICC thường cập nhật một phiên bản mới để phản ánh xu hướng Logistics toàn cầu.
Incoterms 2010
- Tổng quan: Bao gồm 11 điều kiện, chia thành hai nhóm: Nhóm áp dụng cho mọi phương thức vận tải và nhóm chỉ áp dụng cho vận tải đường biển/đường thủy nội địa
- Điểm chính: Thay thế các điều kiện DAF, DES, DEQ, DDU bằng DAT và DAP. Phân rõ trách nhiệm về an ninh hàng hóa
Incoterms 2020
Incoterms 2020 là gì? Đây là phiên bản mới nhất hiện nay, có hiệu lực từ ngày 01/01/2020. Một số điểm mới so với Incoterms 2010 bao gồm:
- DAT đổi thành DPU: Điều kiện DAT (giao tại bến) được đổi tên thành DPU (giao tại địa điểm đã dỡ hàng) để nhấn mạnh rằng địa điểm giao hàng có thể là bất kỳ đâu, không chỉ là "bến"
- Mức bảo hiểm khác nhau giữa CIF và CIP: Trong Incoterms 2020, điều kiện CIP yêu cầu mức bảo hiểm loại A (cao nhất), trong khi điều kiện CIF vẫn giữ mức loại C (thấp nhất)
- Vận đơn On-board trong FCA: Cho phép người mua chỉ thị hãng vận tải cấp vận đơn có ghi chú "đã xếp hàng lên tàu" cho người bán để làm thủ tục thanh toán L/C
- Tự vận tải: Thừa nhận việc người mua hoặc người bán có thể sử dụng phương tiện vận tải của chính mình thay vì thuê bên thứ ba
Incoterms gồm những điều kiện nào? (Chi tiết 11 điều kiện)
Hệ thống Incoterms 2020 được chia thành 4 nhóm (E, F, C, D) dựa trên sự tăng dần về trách nhiệm của người bán.
Nhóm E (Departure - Điểm đi)
EXW - Ex Works (giao hàng tại xưởng)
- Trách nhiệm người bán là thấp nhất. Chỉ cần chuẩn bị hàng tại kho/xưởng của mình. Không có nghĩa vụ bốc hàng lên xe hay làm thủ tục xuất khẩu.
- Trách nhiệm người mua là cao nhất. Chịu mọi chi phí và rủi ro từ cửa kho người bán đến đích.
Nhóm F (Main Carriage Unpaid - Cước phí chặng chính chưa trả)
FCA - Free Carrier (giao cho người chuyên chở)
-
Người bán sẽ giao hàng cho người chuyên chở (do người mua chỉ định) tại địa điểm đã thỏa thuận
-
Nếu giao tại kho người bán, người bán phải bốc hàng lên xe. Nếu giao tại địa điểm khác, người bán sẽ không chịu trách nhiệm dỡ hàng
FAS - Free Alongside Ship (giao dọc mạn tàu)
-
Chỉ được áp dụng cho đường biển. Người bán hoàn tất nghĩa vụ khi hàng được đặt dọc mạn con tàu tại cảng xuất khẩu
FOB - Free On Board (giao hàng lên tàu)
- Đây chính là điều kiện Incoterms phổ biến nhất. Rủi ro chuyển sang người mua khi hàng đã nằm yên vị trên tàu. Người bán sẽ chịu chi phí thông quan xuất khẩu và phí bốc hàng lên tàu
Nhóm C (Main Carriage Paid - Cước phí chặng chính đã trả)
*Lưu ý: Ở nhóm C, rủi ro được chuyển giao tại cảng đi, nhưng người bán trả cước phí đến cảng đích.
CFR - Cost and Freight (Tiền hàng và cước phí)
-
Người bán sẽ trả cước tàu đến cảng đích. Rủi ro sẽ chuyển sang người mua ngay khi hàng lên tàu tại cảng đi
CIF - Cost Insurance and Freight (Tiền hàng, bảo hiểm và cước phí)
-
Tương tự như CFR nhưng người bán phải mua bảo hiểm cho lô hàng (thường là mức C)
CPT - Carriage Paid To (Cước phí trả tới)
- Áp dụng cho mọi phương thức vận tải (thường là đường hàng không, đường bộ). Người bán trả cước phí đến điểm đích quy định
CIP - Carriage and Insurance Paid To (Cước phí và bảo hiểm trả tới)
- Giống CPT nhưng người bán phải mua bảo hiểm mức A (mức cao nhất) cho người mua
Nhóm D (Arrival - Điểm đến)
*Lưu ý: Ở nhóm này, người bán chịu rủi ro cho đến tận điểm đích.
DAP - Delivered At Place (Giao tại địa điểm)
- Người bán giao hàng trên phương tiện vận tải và sẵn sàng để dỡ hàng tại điểm đích. Lúc này, người mua sẽ chịu chi phí và rủi ro dỡ hàng
DPU - Delivered at Place Unloaded (Giao tại địa điểm đã dỡ hàng)
- Người bán phải dỡ hàng xuống khỏi phương tiện vận tải tại điểm đích mới hoàn tất nghĩa vụ
DDP- Delivered Duty Paid (Giao hàng đã nộp thuế)
- Trách nhiệm người bán là cao nhất. Người bán sẽ lo từ A đến Z, bao gồm cả việc nộp thuế nhập khẩu tại quốc gia người mua và giao hàng tận kho
Điều kiện giao hàng quốc tế dựa theo Incoterms
Điều kiện giao hàng quốc tế là gì?
Đây là tổng hợp các thỏa thuận về việc hàng hóa được chuyển giao như thế nào giữa các quốc gia. Nó bao gồm không chỉ vị trí địa lý mà còn cả trách nhiệm pháp lý.
Phân biệt với điều khoản hợp đồng
Incoterms chỉ quy định về giao hàng, rủi ro và chi phí. Nó KHÔNG quy định về:
- Giá bán hàng hóa
- Phương thức thanh toán (L/C, T/T,...)
- Thời điểm chuyển giao quyền sở hữu hàng hóa (Property rights)
- Giải quyết vi phạm Hợp đồng
Mối liên hệ giữa điều kiện giao hàng quốc tế với Incoterms
Incoterms là công cụ phổ biến nhất để cụ thể hóa các điều kiện giao hàng quốc tế. Khi các bên nói "Chúng ta giao hàng theo điều kiện quốc tế FOB", họ đang sử dụng Incoterms để làm chuẩn mực.
Cách sử dụng Incoterms chính xác và hiệu quả
Cách ghi Incoterms trong Hợp đồng
Ghi nhớ công thức vàng để tránh tranh chấp pháp lý:
[Quy tắc Incoterms viết tắt] + [Địa điểm chỉ định] + Incoterms [Năm phiên bản]
*Ví dụ: CIF Ho Chi Minh City Port, Viet Nam, Incoterms 2020.
Cách sử dụng Incoterms trong thực tế
- Kiểm tra tính phù hợp của phương thức vận tải: FOB, CIF, CFR, FAS chỉ dùng cho đường biển. Nếu bạn đi đường hàng không, đường bộ mà dùng FOB là sai về thuật ngữ (nên dùng FCA)
- Xác định chính xác điểm chuyển giao rủi ro: Đặc biệt là nhóm C, người mua cần nhớ rằng dù người bán trả tiền cước tàu, nhưng nếu hàng mất trên biển, người mua mới là bên chịu rủi ro và phải làm việc với bảo hiểm
- Lưu ý về chi phí dỡ hàng: Trong điều kiện như CFR hay CIF, cần ghi rõ ai trả phí dỡ hàng tại cảng đích (THC) để tránh việc hãng tàu thu hai đầu
Hướng dẫn chọn Incoterms phù hợp cho doanh nghiệp
Chọn sai điều kiện Incoterms có thể khiến doanh nghiệp chịu lỗ vì chi phí phát sinh hoặc rủi ro không lường trước.
Những yếu tố cần cân nhắc
- Năng lực Logistics: Bạn có đội ngũ am hiểu thủ tục hải quan không? Bạn có mối quan hệ với các Forwarder/Hãng tàu để lấy giá cước tốt không?
- Kinh nghiệm xuất nhập khẩu: Doanh nghiệp mới thường chọn những điều kiện đơn giản
- Khả năng kiểm soát rủi ro: Bạn muốn quản lý hàng hóa đến tận kho đối tác hay chỉ muốn "đem con bỏ chợ" tại cảng xuất?
Gợi ý chọn Incoterms theo từng trường hợp
#Dành cho doanh nghiệp mới tham gia XNK
- Nếu bạn mua hàng (nhập khẩu): Nên chọn CIF hoặc CFR. Người bán sẽ lo liệu việc thuê tàu và vận chuyển, bạn chỉ cần đợi hàng về cảng và làm thủ tục nhập khẩu
- Nếu bạn bán hàng (xuất khẩu): Nên chọn EXW hoặc FCA. Bạn chỉ cần chuẩn bị hàng tại kho, người mua sẽ lo phần vận tải quốc tế phức tạp còn lại
#Dành cho doanh nghiệp muốn tối ưu chi phí (đã có kinh nghiệm dày dạn)
- Nhập khẩu: Nên chọn FOB hoặc FCA. Khi đó bạn tự giành quyền thuê tàu, bạn có thể đàm phán giá cước tốt hơn với các Forwarder quen và chủ động kiểm soát lịch trình hàng về
- Xuất khẩu: Nên chọn CIF hoặc CIP. Bạn chủ động thuê tàu, lấy được phí vận tải rẻ hơn giá báo cho khách để hưởng chênh lệch, đồng thời kiểm soát hàng hóa tốt hơn cho đến khi đến cảng đích
#Trường hợp giao hàng tận kho (Door-to-Door)
- Nếu bạn muốn dịch vụ hoàn hảo nhất cho khách hàng, hãy chọn DDP Incoterms. Tuy nhiên, phải thật cẩn thận vì bạn cần am hiểu luật thuế tại quốc gia của người mua.
Kết luận
Việc hiểu rõ Incoterms là gì và vận dụng thành thạo 11 quy tắc Incoterms 2020 không chỉ giúp doanh nghiệp bảo vệ quyền lợi hợp pháp mà còn là chìa khóa để tối ưu hóa vận chuyển. Hãy chọn điều kiện giao hàng phù hợp với năng lực và chiến lược của bạn để mọi chuyến hàng đều thuận buồm xuôi gió. Nếu bạn vẫn đang còn thắc mắc liên quan đến Incoterms đường bộ, hãy liên hệ cho Logistics CMC để được giải đáp chi tiết.
>>> Đọc thêm: Cập nhật Biểu thuế xuất nhập khẩu năm 2026 mới nhất
Các câu hỏi thường gặp
1. Incoterms có bắt buộc áp dụng không?
Trả lời: Không bắt buộc. Incoterms chỉ có hiệu lực khi các bên đã thỏa thuận xong và đưa vào Hợp đồng. Nếu không ghi, các tranh chấp sẽ được giải quyết theo luật quốc gia hoặc các Công ước quốc tế khác (như CISG).
2. Incoterms 2020 bao gồm mấy điều kiện?
Trả lời: Incoterms 2020 gồm đúng 11 điều kiện: EXW, FCA, FAS, FOB, CFR, CIF, CPT, CIP, DAP, DPU & DDP.
3. Điều kiện Incoterms nào có lợi cho người mua?
Trả lời: Các điều kiện nhóm D (DAP, DDP, DPU) có lợi nhất vì người mua ít rủi ro và trách nhiệm nhất. Nếu xét về chi phí nhập khẩu, FOB/FCA thường giúp người mua chủ động hơn về giá cước.
4. Điều kiện Incoterms nào có lợi cho người bán?
Trả lời: EXW có lợi nhất về trách nhiệm (ít nhất). Tuy nhiên, CIF/CFR thường giúp người bán thu được lợi nhuận tốt hơn nhờ chủ động thuê tàu và bảo hiểm.
5. Incoterms được áp dụng cho những loại hình vận chuyển nào?
- Áp dụng cho mọi phương thức vận tải khác nhau: EXW, FCA, CPT, CIP, DAP, DPU & DDP
- Chỉ áp dụng cho đường biển và đường thủy nội địa: FAS, FOB, CFR & CIF
